دانلود کتاب دقائق‌ العلاج

Download book Treatment

مرجع طب ایرانی اسلامی ۱۳۹۸/۱۰/۲۹

2 3,587 خواندن این مطلب 3 دقیقه زمان میبرد

معرفی کتاب دقائق‌ العلاج

برای معرفی کتاب دقائق‌ العلاج ، در یک جمله بایستی گفت که کتابی است بسیار ارزشمند و بدون شک از گرانقدرترین کتبی اسست که درباره پزشکی عملی سنتی توسط پزشکان اسلامی نوشته شده است.

این کتاب از مولفات مرحوم آقای حاج محمد کریم خان کرمانی می باشد که بیشتر کسانی که با تالیفات متعدد آن مرحوم آشنایی دارند؛ ایشان را به عنوان یک فقیه و یا یک فیلسوف می شناسند. اما بجز عده بسیار معدودی نمی دانند که آن حکیم، پزشکی حاذق و ریاضی دانی دانشمند نیز بوده و علاوه بر این دارای تالیفات زیادی در فقه، اصول، حکمت الهی، علوم ادبی و طبیعیات و سایر علوم هم می باشد.

تالیفات چهارگانه ایشان در علم پزشکی نظری، پزشکی عملی، معالجات عام و خاص و همچنین رساله ای که در شرح قسمتی از کتاب قانون ابوعلی سینا نوشته اند گواه این مدعاست.

ویژگی های کتاب دقائق‌ العلاج

ویژگى کتاب دقایق العلاج نسبت به سایر کتب طب قدیم، در این است که مانند همه تألیفات مؤلف اعلى الله مقامه و سایر مشایخ سلسله شیخیه براساس آیات قرآن و اخبار اهل عصمت علیهم السلام نوشته شده است.

و درعین ‏حال آلوده بتقلید کورکورانه ‏اى از مؤلفین سابق اعم از یونانى و ایرانى نیست.

کتاب حاضر شامل مسائل کلى عملى یعنى تشخیص و درمان بیماری ها و داروهاى مختلف و طرز تهیه آنها است، به این معنى که مؤلف مسائل پزشکى عملى و نیز داروسازى را باین شرح گردآورى فرموده: مقدمه در ذکر بعض‏ی کلیات علمى و عملى، مقاله نخست در درمان هاى عام، مقاله دوم در درمان هاى خاص، مقاله سوم درباره ساختن داروها، مقاله چهارم در ساختن مرکبات، مقاله پنجم در پاره ‏اى نوادر. با این توضیح که مؤلف در این مقاله به مسائل مختلفى از قبیل درمان هاى روایت شده از اهل بیت علیهم السلام و دستور بکار بردن بعض داروها و نیز مفردات پزشکى و غیره پرداخته‏ اند.

مشخصات کتاب دقائق‌ العلاج

اما مسئله ‏اى که این کتاب را از همه کتاب هاى همانندش ممتاز می ‏سازد استدلالات عقلى، متکى بر قرآن و اخبار اهل بیت (ص) است و بعلاوه مؤلف، مسائل تازه ‏اى را مطرح ساخته ‏اند که مهمتر آنها بحث درباره این فرضیه است که اخلاطى که سبب ایجاد بیمارى هستند داراى روح بوده و زنده‏ اند و حتى بعضى داراى روح حیوانى و پاره ‏اى داراى روح گیاهى و یا جمادى هستند.

و این موضوع را در باب سیزدهم از مقاله دوم در ضمن تحقیق راجع به تب نوبه و نیز در فصل نوزدهم باب چهارم از مقاله پنجم و همچنین در کتاب رجوم الشیاطین که پس از دقایق العلاج تألیف گردیده مورد بحث قرار داده ‏اند و اگر توجه شود که این کتاب در حدود سالهاى 1850 تا 1853 میلادى نوشته شده و اولین مطالعات درباره سیاه زخم حیوانات بوسیله کازیمیر داون فرانسوى در 1850 انجام گرفته، و پاستور در 1857 کار خود را درباره تخمیر شروع کرده و در 1865 میلادى بتحقیق درباره آفت عمومى کرم ابریشم در جنوب فرانسه پرداخته و همین تحقیقات بوده که بکشف مسائل اساسى مربوط به میکرب ها انجامیده است‏.

نبوغ خاص‏ خدادادى مؤلف بزرگوار کتاب دقایق العلاج بیشتر روشن می گردد.

منابع نگارش کتاب

علاوه بر این خواننده ارجمند در این کتاب به روش هاى ابتکارى و بی ‏سابقه آن مرحوم در تهیه مواد شیمیائى و داروها و یا درمان بیماران که گاه به نابه فرمایش خود ایشان جنبه الهام داشته است برخورد می کند.

و بعنوان نمونه می ‏توان روش خاص ایشان را در درمان سیاه ‏سرفه ذکر کرد.

اما منابع کتاب علاوه بر قرآن و سنت و اخبار اهل بیت (ع) و تجربیات و نظریات شخصى بشرحى است که خود آن مرحوم در

پشت نسخه اصلى بخط خود ذکر فرموده‏ اند که عینا گراور شده و بنظر خواننده محترم می ‏رسد.

تالیفات پزشکی حاج محمد کریم خان کرمانی

مؤلف به غیر از کتاب حاضر سه تألیف دیگر نیز در علم پزشکى دارند که عبارتند از حقایق الطب که در طب نظرى است و در مسائل پزشکى از نظر حکمت الهى یعنى فلسفه و پیش از دقایق العلاج تحریر یافته و دیگرى جوامع العلاج است که شامل معالجات عام است و پس از دقایق العلاج تألیف یافته و سوم رساله‏ اى در شرح مسئله نبض از کتاب قانون تألیف ابو على سینا است.