تدابیر مخصوص جوانان، میانسالان و سالمندان

در این مقاله به تدابیر حفظ الصحه مخصوص جوانان، میانسالان و همچنین سالمندان (پیران) در طب سنتی پرداخته می‌شود.

نکته ای که قبل از پرداختن به تدابیرها حائذ اهمیت فراوان هست این است که تدابیرهای ذیل جهت حفظ تندرستی و در تعادل نگه داشتن مزاج فرد هست. بنابراین در صورتی که فرد دچار بیماری، سوء مزاج و یا مشکلاتی شود، ممکن است حتی عکس تدابیر زیر به فرد پیشنهاد شود تا به حالت تعادل خود بازگردد.

 تدابیر جوانان

مزاج سن در دوره جوانی گرم و خشک می‌باشد، بنابراین تدابیر حفظ الصحه جوانان این است که غذا و تدابیر دیگرشان سرد و تر باشد. (البته در نظر گرفتن برآیند مزاج مولودی و شغل و محل سکونت و عادت ها نیز لازم است.)

• جوانان باید از ورزش بسیار، به مدت طولان در معرض آفتاب قرار گرفتن و همچنین خوردنِ غذاهای گرم که تولید کننده صفرا هستند، مثل سیر و پیاز و خردل پرهیز کنند.
• از گرسنگیِ بسیار دوری نمایند.
• در حمام باید آب را بیش از هوا به کار برند و در تابستان به حمامی که آب آن سرد یا نیم گرم باشد، بروند.
• نوشیدنی های مبرّد و میوه هایی مانند انار، به، سیب، آلو و شفتالو بخورند.

تدابیر میانسالان

مزاجِ سن افراد میانسال سرد و خشک می‌باشد، بنابراین تمام تدابیر و غذاهای آنها باید گرم و تر باشد (البته در نظر گرفتن برآیند مزاج سرشتی و شغل و محل سکونت و عادت ها نیز لازم است)

• از فصد و حجامت و زالو دوری کنند زیرا در این سن تولید خون به سبب ضعف حرارت غریزی کم می‌باشد.
• بهترین تنقیه‌ها برای میانسالان اسهال است اما در حد اعتدال.
• بهترین تدبیر در سن میانسالی، خواب، استحمام، مصرف نوشیدنی‌های سازگار و غذاهای مناسب مزاج است.
• اختلال در دفع روده‌ای و کلیوی در میانسالی زیان آور است، بنابراین پیشگیری از یبوست و کمک به دفع ادرار حتی با استفاده از مدرّات لازم است.
• پیاده روی و مالش و دلک (ماساژ) معتدل با روغن های مناسب مفید است.

تدابیر پیران

مزاج افراد پیر و سالمند مختلف می‌باشد، به طوری که اعضای اصلی آنها سرد و خشک است؛ ولی رطوبات بلغمی در داخل اعضای آنها انباشته می‌شود. پس لازم است به علایم بیمار توجه شود.

اگر علایم بر سردی و خشکی دلالت کنند، باید غذا و بقیه تدابیر گرم و خشک باشد، ولی اگر سرد و تر بود باید تدابیر گرم و خشک به کار رود.

• بدن آنها را هر روز با روغن بنفشه بادام و بابونه چرب کنند.
• غذای پیران باید کم حجم ولی از نظر کیفیت بالا باشد. به طور کلی کاهش حجم غذا و افزایش دفعات غذا و اجتناب از خوردن غذاهای تولید کننده سودا و بلغم، توصیه می‌گردد.

غذاهایی مانند آبگوشت، شوربا، حلیم گندم، شیر و عسل، زرده تخم مرغ نیم برشت و آبِ گوشت و گوشت جوجه خروس و نان طبیعی خوب پخته با میزان نمک متوسط مفید است.

• از سبزی‌ها: کاهو با دیگ افزارهای گرم که مصلح آن است میل کنند؛ برگ چغندر و کرفس و تره، و از میوه‌ها: انجیر تازه و خشک و انگور و مویز با مغز گردو و بادام برای افراد مسن مناسب است.
• از خون گیری پرهیز کنند مگر در ضرورت شدید.
• از چیزهای ترش خصوصا سرکه اجتناب کنند.
• آشامیدن شیر مفید است به شرط آنکه بعد از آشامیدن شیر در ناحیه کبد و شکم احساس تمدّد و نفخ نکنند.

شیر پخته برای آنها بهتر از شیر خام است و بهترین شیوه طبخ آن، این است که سه قسمت شیر را با یک قسمت آب مخلوط کرده، با شعله ملایم بجوشانند تا یک چهارم آن بخار شود، سپس با مقداری نبات و یا عسل شیرین کنند و ارام بنوشند. اگر در حین پختن شیر، مقداری زنجبیل برای کم کردن نفخ در آن بیندازند بهتر است.

• از گرسنه خوایدن پرهیز کنند، زیرا گرسنه به خواب رفتن سبب از بین رفتن قوت می‌شود.

یبوست کی از مشکلات این سنین است و لازم است با غذاهایی مانند خورش مرغ محلی با کلم و چغندر، و سوپ جو درمان شود، و اگر با این تدابیر برطرف نشد از انجیر خشک جوشانده در ماءالعسل و مسهل‌های خفیف استفاده شود.

خوردن انجیر تازه در فصل آن و انجیر خیسانده شده در زمستان، از بهترین درمانها برای نرم کردن شکم است.

• مالش، دلک و ماساژ معتدل برای پیران مناسب است و سبب تقویت آنها می‌شود. به طور کلی ماساژ، ورزش، روغن مالی مناسب و حمام معتدل برای این گروه مناسب است.

برگرفته از کتاب مروری بر کلیات طب سنتی ایران