مزاج غذاها

یکی از مهمترین مسائل روزمره زندگی انسان استفاده از انواع غذاها برای رفع گرسنگی و ادامه حیات است. در گذشته های نه چندان دور مردم نسبت به غذاهای مصرفی روزانه خود اطلاعات زیادی داشتند و می دانستند چه باید مصرف کنند و چگونه طبخ نمایند و چه نوع غذایی برای بدنشان مفید است. شناخت مزاج خود و نیز شناخت مزاج غذاها موجب می گردد انسان از مواد غذایی به نحو احسن ستفاده کند و کمتر به بیماری و کسالت مبتلا شود. ( مزاج غذاها – مزاج و خواص انواع لبنیات – مزاج و خواص انواع سبزی ها – مزاج و خواص میوه ها – نوبت دهی دکتر خیراندیش – سایت جامع طب سنتی ایران )

 انواع لبنیات و مزاج آنها

مصلح	درجه	نوع مزاج	لبنیات
مغز گردو،آویشن،عسل،نعناع خشک،سبزی های معطر	2	سرد وتر	پنیر تازه
مغز گردو،آویشن،عسل،نعناع خشک،سبزی های معطر	2	گرم و خشک	پنیر کهنه
عسل		سرد و تر	خامه
زنیان،نعناع،آویشن،سیر،کاکوتی،زیتون،سیاهدانه،پونه	2	سرد وتر	دوغ و ماست
عسل		سرد و تر	سرشیر
عسل،گلاب		سرد و تر	شیر پاستوریزه
عسل،گلاب	1-2	گرم و تر	شیر محلی تازه
انواع فلفل،زیره،سیاهدانه	2	سرد و خشک	قرا قروط
عسل،شکرسرخ،ادویه قابضه	1-2	گرم و تر	کره
گلنگبین،سیر،نعناع خشک،پونه کوهی	2	سرد و خشک	کشک
مغز گردو،آویشن،عسل،نعناع خشک،سبزی های معطر	1	گرم و تر	ماست چکیده

شیر

بهترین شیر، شیر تازه دوشیدۀ گاو جوان، چاق، سالم و سفید که طعم و بوی بد نداشته باشد. شیر در افراد گرم مزاج مانع غلبه خون، محرک نیروی جنسی، اشتها آور و چاق کننده می باشد. برای افراد دارای مزاج صفراوی و خشک، یبوست و معتادین به تریاک مفید و برای اعصاب و معده های ضعیف و امراض بلغمی و افراد سرد مزاج مضر است.

خوردن آن با برنج به صورت شیربرنج یا فرنی جهت طول عمر و زیبایی پوست و تقویت نیروی جنسی مفید است. خوردن آن صبح ناستا و بدون مصلح موجب بستن آن در معده و درنتیجه لرز و غش و اختلاط عقل می شود که درمان آن استفراغ کردن است، و یا خوردن سکنجبین عسلی و …. می باشد.

زیاد خوردن آن(بیشتر از 700-1400 گرم در روز) باعث سنگ کلیه و مثانه، تب و خارش بدن می شود.

نکته: شیر گاو سفید دافع سودا، شیر گاو سیاه دافع صفرا، شیر گاو سرخ قاطع بلغم، و شیر گاو زرد دافع هر سه خلط است.

روغن یا کرۀ گاو و گوسفند و بز

روغن گاو از بقیه روغن ها بهتر و لطیف تر بوده، هرچه کهنه تر شود حرارتش بیشتر و رطوبت آن کمتر می شود(روغن دو ساله در اول خشک می باشد). تحلیل برنده(محلل:با حرارت خود اخلاط را از موضعی که چسبیده جدا کرده و دفع می نماید.)، بازکننده انسداد(مفتح:ماده ای را که در مجاری و منافذ گیر افتاده را به خارج دفع می کند و مجرا را باز می کند.)، نرم کننده پوست، چاق کننده بدن و ملین(با حرارت معتدل و رطوبت خود آنچه در معده و روده است را تخلیه می کند مانند مغز فلوس، تمر هندی، شیرخشت.) بوده، برای بیماریهای مغز و اعصاب، بیماریهای ریه و سرفه خشک، بیماریهای کبد و طحال مفید است. منضجِ(معتدل کننده قوام اخلاط یعنی غلیظ را رقیق و رقیق را غلیظ کرده و دفع می نماید.)بثورات و جوش ها بوده و در رفع ورم های پشت گوش، زیر بغل و کشاله ران بخصوص در اطفال و زنان مؤثر است. اگر روغن کهنه را مرتب شبها بر صورت بمالند و تا صبح بماند، لک صورت را پاک کرده و رنگ صورت را زیبا و صاف می کند.

ماست

ماست مرطوب کننده، اشتها آور، چاق کننده، تقویت کننده نیروی جنسی گرم مزاجان بوده و در برطرف کردن تشنگی مؤثر است. غذائیت آن از دوغ بیشتر است. ماست دیرهضم بوده و برای سردمزاجان و کسانی که معده سرد دارند مضر میباشد. خوردن آن با اطریفل جهت تقویت معده و با برنج یا آرد بوداده برنج برای اسهال گرم مفید است.

 انواع ریشه ها و مزاج آنها

ریشه ها بهترین و بیشترین املاح معدنی را در بر دارند و بهترین و صحیح ترین روش استفاده از آنها به صورت خام و یا بخارپز می باشد.

مصلح	درجه	نوع مزاج	ریشه ها
شستن آن با آب و نمک،سرکه،آب انار، کاسنی	3	گرم و خشک	پیاز
نمک،عسل،زیره خیسانده شده در سرکه	1-2	گرم وتر	انواع ترب
خردل،آبغوره،پختن با عدس، شربت بالنگ، سرکه	1	گرم و خشک	چغندر
انیسون، ادویه گرم	2	گرم و تر	زردک
پختن در آب و نمک، روغن بادام، کره،گشنیز،سکنجبین،انارترش	3	گرم و خشک	سیر
دارچین، زنجبیل، آویشن شیرازی		سرد و تر	سیب زمینی
دارچین، عسل، سکنجبین، سرکه و خردل، میخک	1-2	گرم و تر	سیب زمینی ترشی
عسل	1-2	گرم و تر	شقاقل
فلفل، زیره، سکنجبین، شکر سرخ، خردل، سرکه	2-1	گرم و تر	شلغم
آویشن، پونه، انیسون، دارچین	1-2	گرم و خشک	کلم قمری
پختن آن در آب و نمک، روعن بادام، کره، سکنجبین	3	گرم و خشک	موسیر
انیسون، ادویه گرم		گرم و تر	هویج

پیاز

پیاز مدر(با قوت حرارت و لطافت خود آب و مایعات زاید را از طریق ادرار و عرق و حیض و شیر دفع می کند.) و اشتها آور بوده باعث هضم سریع غذا می شود. برای درمان بی خوابی، ضعف اعصاب و میل جنسی تجویز می شود. پختن پیاز با دنبه برای سرماخوردگی، ناراحتی های سینه، دفع اخلاط لزج از ریه ها و چکاندن آب آن در گوش در کاهش شنوایی و وزوز گوش مفید است. ضماد آن با زرده تخم مرغ جهت درد مقعد و با روغن کوهان شتر در رفع شقاق مقعد مفید است. سایت جامع طب سنتی ایران

ترب

بهترین نوع آن آبدار، نازک، تند طویل و کم ریشه است. لطیف کننده و تحلیل برنده ورم ها بوده و برای بواسیر، سل، سیاتیک، رماتیسم، سنگ مثانه و …. مفید می باشد. تولید باد و آروغ در بدن کرده، در کسانی که معده مرطوب دارند مانع هضم غذا می شود.

از امام حسین (ع) روایت است که «برگ آن پراکننده باد، مغز /ان مدر ادرار و ریشه آن از بین برنده بلغم است».

اشامیدن آب ترب پخته برای رفع سرفه مزمن و طولانی و دفع اخلاط غلیظ سینه و غرغره آب پخته آن با سکنجبین برای دیفتری مفید است. خوردن 8 مثقال(تقزیباً 35گرم) آب شاخه و برگ ترب با سکنجبین برای خارج کردن سنگ مثانه نافع است. برای سر ودندان و چشم و گلو مضر میباشد.

سیر

سیر رقیق کننده خون، خشک کننده رطوبت معده و مفاصل، مدر ادرار و حیض و عرق می باشد. خوردن آن با رعایت زمان و سن و مزاج فرد و در حد اعتدال، باعث حفظ صحت بدن و دفع ضرر آب و هوای وبائی و عفونت می شود. خوردن ان با سرکه جهت تنقیه حلق و صوت، سرفه و تنگی نفس، فلج، درد مفاصل، سیاتیک، نقرس، فراموشی و …. مفید است. مداومت در خوردن آن باعث ریزش موی سفید و روئیدن موی سیاه در سر می شود، زیاد خوردن ان بدون رعایت مزاج و سن و فصل باعث سوختن خون شده، برای چشم و ریه و بواسیر مضر است.

انواع توت و بذرهای ملین و مزاج آنها

قند موجود در توت ها ساده بوده، سریع جذب شده، انرژی فراوانی تولید می کند. بذرهای ملین حرکات روده را افزایش داده و مانع یبوست شده و از نفوذ اسید معده به جدارۀ دستگاه گوارش جلوگیری می نمایند.

توت ها و بذرهای ملیّن	نوع مزاج	درجه	مصلح
اسفرزه	سرد و تر	3-2	عسل، سکنجبین عنصلی
بارهنگ	سردو خشک	2	عسل، مصطکی
بالنگو	گرم و تر	1	عسل
مشک	سرد و خشک	2	عسل
اقسام توت	گرم و تر	1-2	سکنجبین ترش
توت فرنگی	سرد وتر		عسل
تخم ریحان	گرم و خشک		مرزنجوش
خاکشیر	گرم و تر	2-1	کتیرا، عسل
شاه توت	سرد و خشک	2-1	عسل، آب انار، اطریفل صغیر
فرنجمشک	گرم و خشک	2	بنفشه ، سکنجبین
قدومه	گرم و تر	2-1	زرشک

خاکشیر

خاکشیر ضد سودا و ضد آلرژی بوده، برای ضعف معده ناشی از سوء مزاج سرد، یبوست سوداوی حتی در کودکان و نوزادان و پیران، تورم لوزه ها، کم کردن ترشحات رحمی، خونریزی بواسیر، شمی پوست و شوره سر، ریزش و خارش مو، و تقویت نیروی جنسی مردان و زنان مفید است. خوردن آن با شیر چاق کننده و جالی (رطوبتهای لزج و جامد را از سطح عضو دفع می کند.) پوست صورت میباشد.

فرنجمشک

تقویت کننده قلب و معده و کبد و طحال، باز کننده انسداد مغز و سوراخهای بینی، دفع کننده رطوبت قفسه سینه می باشد. بوی دهان را خوشبو کرده، لثه و دندان را محکم میکند. ضماد آن برای سردردِ سرد مزاجان، بیماریهای طحال و بواسیر مفید است. مقدار مصرف مجاز آن 6 گرم در روز است.

نکته: اگر فرنجمشک را در سرکه، آب انگور یا شربت بریزند مانع فساد آنها می شود.

انواع صیفی جات و مزاج آنها

صیفی جاتی که رنگ زرد هستند دارای موادی بنام کاروتن هستند که در بدن انسان تبدیل به ویتامین A شده و برای دید چشم بسیار مفیدند(در صورتی که بعد از آنها روغن زیتون خورده شود). صیفی جاتی که از رنگ سبز برخوردارند دارای موادی بنام کلروفیل و اسید فولیک بوده و برای خونسازی مفیدند.

صیفی ها	نوع مزاج	درجه	مصلح
بادمجان با پوست	گرم و خشک	2	پختن با گوشت بره، روغن گاوی تازه، سرکه،زیره،گلپر،انار
خربزه	گرم و تر	2	آب انار ترش، سرکه
خیار بوته ای	سرد و تر	2	نمک، رازیانه، زنیان، مویز، عسل، زیره
خیار چنبر	گرم و تر	1	مصطکی، انیسون
طالبی	گرم و تر		آب انار ترش، سرکه
فلفل سبز	گرم و خشک		صمغ عربی، صندل، گلاب
اقسام کدو	سرد و تر	2	آب عسل،میخک،زیره،نعناع،نمک،روغن زیتون، فلفل،آبغوره
گرمک	گرم و تر	معتدل	آب انار ترش، سرکه
گوجه فرنگی	سرد و تر		روغن زیتون
هندوانه	سرد و تر	2	پوست هندوانه، عسل

بادمجان

تقویت کننده معده، مسکن دردهای گرم، خوشبو کننده عرق و مدر می باشد. موجب انسداد مجاری کبد و طحال، درد پهلو، لگن و تولید سودا شده و مصرف زیاد آن باعث تیرگی پوست، درد چشم سوداوی و بواسیر و کولیت می شود. مصرف آن با روغن های ملین، ملین طبع و با سرکه قابض است. برای مصرف بادمجان باید آن را پوست کنده و خورد کنید. سپس روی آن نمک بپاشید و در یک کاسه آب قرار دهید تا آب آن سیاه شود. این کار را چند بار تکرار کنید تا دیگر آب سیاه نشود. سایت جامع طب سنتی ایران

خربزه

مدر، ملین، شیرافزا، عرق آور، محرک اشتها و دافع سودا بوده، باعث تقویت نیروی جنسی می شود. آشامیدن جوشانده 6گرم پوست خشک آن، جهت دفع سنگ کلیه و مثانه مفید است. ماسک خربزه جهت شفافیت پوست و رفع لک صورت مفید است. مصرف زیاد آن در گرم مزاجان باعث التهاب ملتحمه می شود. خربزه و هندوانه باید مابین دو وعده غذایی مصرف شوند. خوردن آنها بلافاصله بعد از غذا، باعث فساد غذا در معده شده و ناشتا خوردن آن نیز مضّر است.

کدو سبز

ملین، مدر ادرار و عرق، سکین دهنده تشنگی و باز کننده انسداد می باشد. سریع به هر خلطی که در معده غالب باشد تبدیل می شود پس باید در مزاجهای گرم با آبغوره و یا سرکه و در مزاجهای سرد با زیره سیاه و ادویه های گرم مصرف شود در غیر این صورت اخلاط مضر در بدن تولید خواهد کرد. مربای کدو برای تولید خلط صالح، دفع مواد سوداوی و تقویت اعصاب مؤثر است. ترشی کدو لطیف کننده، هضم کننده غذا و مسکن حرارت خون و صفرا می باشد.

هندوانه

مدر، تصفیه کننده خون، تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی است. آشامیدن آن با سکنجبین جهت یرقان و مواد صفراوی سوخته و سنگ کلیهمفید می باشد. مربای پوست آن با عسل و شکر جهت وسواس، درد سینه، ضعف معده و تقویت هاضمه مفید است. مصرف آن برای سرد مزاجان و کسانی که مشکل معده و طحال دارند مضر است. هندوانه جهت لطافتی که دارد به سرعت تبدیل به صفرا می شود، لذا مصرف زیاد آن به صفراوی مزاجان توصیه نمی شود.

انواع سبزی و مزاج آنها

سبزی ها	نوع مزاج
اسفناج	سرد و تر
برگ چغندر	گرم و خشک
بامیه	سرد و تر
پونه	گرم و خشک
پیازچه	گرم و خشک
تربچه	گرم و تر
ترخون	گرم و خشک
ترشک	سرد و خشک
تره	گرم و خشک
تره تیزک(شاهی)	گرم و خشک
جعفری	گرم و خشک
خرفه	سرد و تر
رازیانه	گرم و خشک
ریباس(ریواس)	سرد و خشک
ریحان	گرم و خشک
شاه تره	گرم و خشک
شبدر	گرم و تر
شنبلیله	گرم و خشک
شوید(شبت)	گرم  وخشک
قارچ خوراکی	سرد و تر
کرفس	گرم و خشک
اقسام کلم بستانی	گرم و خشک
کاسنی	سرد و تر
کاهو	سرد و تر
کنگر آبی	گرم و خشک
کنگر فرنگی	گرم و خشک
کنگر و حشی	گرم و خشک
گزنه	گرم و خشک
گشنیز	سرد و خشک
لوبیا سبز	سرد و تر
مارچوبه	سرد و خشک
مرزه	گرم و خشک
نعناع	گرم و خشک
والک	گرم و خشک
یونجه	گرم و تر

اسفناج

مدر، ملین، زود هضم و دفع کننده صفرا بوده، جهت رفع التهاب و تشنگی، تب های گرم و بیماریهای ریه مفید است. غرغره آب آن جهت گلو درد، سنگ کلیه و سوزش ادرار مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان و افراد دارای سردرد و بیماری طحال مضر است. اسفناح به دلیل داشتن سالیسیلات باعث دفع آهن می شود به همین دلیل خداوند متعال مقادیر زیادی آهن در آن قرار داده تا مصرف کننده دچار کم خونی نشود پس بر خلاف تصورهمگان موجب درمان کم خونی فقر آهن نخواهد شد. سایت جامع طب سنتی ایران

تره تیزک

بازکننده انسداد کبد و طحال، پاک کننده بدن از رطوبت لزج، تحلیل برنده بادهای بدن، مدر، مولد منی و محرک نیروی جنسی بوده و مصرف ناشتای آن بوی بد زیر بغل را رفع می کند. در احادیث آمده خوردن آن در شب مضر بوده و موجب جذام و برص می شود.

جعفری

تقویت کننده معده و روده و کبد، هضم کننده غذا، بازکننده انسداد کبد و طحال، گرم کننده کلیه و مثانه، چاق کننده بدن می باشد. خوردن و بوییدن آن جهت سرماخوردگی، دفع رطوبت و سردی مغز، سرفه خشک وضماد آن جهت تسکین درد و ورم بواسیر مفید است.

خرفه

برگ و ساقه آن مدر، تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی، حرارت کبد و معده و رحم، تب های گرم و صفراوی بوده و در رفع دیابت، سردرد گرم، عفونت ریه، استفراغ و سنگ کلیه موثر است. مصرف آن در گرم مزاجان لاغر و خشک، باعث چاق شدن آن ها خواهد شد. خوردن خرفه پخته همراه با کمی روغن و پیاز جهت قطع اسهال و تقویت روده ها و خوردن آن با سرکه جهت درد کلیه مفید است. تخم خرفه در همه خواص ضعیف تر از آن بوده به جز در رفع عطش که قوی تر از برگ آن می باشد. نگه داشتن سائیده تخم آن در دهان، در رفع آفت دهان به خصوص در اطفال مؤثر است.

رازیانه

تحلیل برنده باد و اخلاط غلیظ، خشک کننده رطوبت، تقویت کننده معده، بازکننده انسداد مجاری سینه و کبد و طحال و کلیه و مثانه و تسکین درد آنها که از سردی باشد، مدّر، شیرافزا و بازکننده حیض می باشد. خوردن آن با گلقند، جهت تقویت معده و رفع بلغم آن مفید است و مالیدن شیره آن بر شکم اطفال، جهت نفخ و درد شکم مفید است. کشیدن عصاره آن در چشم برای پیشگیری از آب مروارید و تقویت بینایی نافع است.

ریحان

جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم های جمیع اعضاء، تنگی نفس و ضعف معده مفید می باشد. خوردن عصاره آن با شکر جهت رفع درد سینه، تنگی نفس و سرفه و بوییدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وفا مفید می باشد. تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم بوده ولی مصرف کوبیده آن منع شده است. سایت جامع طب سنتی ایران

شوید

تحلیل برنده و نضج دهنده اخلاط، بازکننده انسداد، اشتها آور و مدّر می باشد. برای تنگی نفس و امراض بلغمی سینه و معده ، سکسه، ضعف معده و طحال، سنگ کلیه و مثانه، کولیت، درد مفاصل سرد، درد قاعدگی و بیماریهای تناسلی مفید است. آشامیدن آن با عسل جهت رفع سموم ، تحریک استفراغ، اخراج اخلاط غلیظ از معده مفید است. زیاد خوردن آن باعث ضعف مغز، چشم، معده، کلیه، مثانه و نیروی جنسی می شود.

قارچ

قلیل الغذا، ردی الکیموس، دیر هضم، مولد خون بلغمی و نفاخ است. زیاد خوردن آن موجب سکته، فلج، سنگینی زبان و تنگی نفس می شود. آبی که در اثر بریان کردن آن می ماند برای رفع آب مروارید نافع است.

کاسنی

تسکین دهنده صفرا، خون و تشنگی بوده و باید تازه و نشُسته مصرف شود چون در اثر شستن جزء لطیف آن از بین می رود. برای بیماریهای کبد و معده و طحال، بازکردن گرفتگیهای عروق و احشاء، تقویت کبد، تنقیه کلیه و مجاری ادراری مفید می باشد. برای کبد گرم و سرد مفید بوده و هرچه تلخ تر باشد در رفع امراض کبد مفید تر است. اگر آنرا بجوشانند تاساقه و برگ آن پاره شده و آب رقیق از آن جدا شود بعد با نبات یا ترشی مصرف کنند در تصفیه خون بی همتاست. ضماد برگ آن با سرکه جهت سردرد گرم و خشک مفید است.

کاهو

تولید کننده خون صالح و رقیق، تسکین دهنده حرارت صفرا و خون، برطرف کننده خشکی صفرا و سودا و تشنگی، باز کننده انسداد، خواب آور و ملیّن بوده و در سردرد و سرفه ای که از گرمی و خشکی باشد مفید است. خوردن ان با سرکه، اشتها آور می باشد. غذاییت کاهوی پخته بیشتر از خام می باشد. مصرف زیاد آن برای سردمزاجان و نیروی جنسی مضر است. تخم کاهو سرد و خشک بوده مخدر و خواب آور می باشد. برای رفع رماتیسم گرم، آنرا نیم کوب کرده و 24 ساعت خیس کنید و شیره بکشید و میل نمایید(جوشاندن لازم ندارد). خوردن 6 گرم تخم کاهو در روز برای قطع احتلام و کم نمودن شهوت در جوانانی که امکان ازدواج ندارند مفید است.

کرفس

بازکننده انسداد کبد و طحال، تحلیل برنده باد و نفخ، اشتها آور و بازکننده حیض بوده، باعث تقویت نیروی جنسی، تنقیه کلیه و مثانه و خرد کردن سنگ مثانه می شود. در بیماریهای مفصلی و اکثر بیماریهای سرد و بلغمی موثر است. آشامیدن آن جهت آسم، تنگی نفس، سکسکه و سردی احشا مفید است. آشامیدن آب آن با آب انار و شکر جهت درمان مسمومیت مفید است. مصرف زیاد آن در زنان باردار باعث آسیب جنین می شود. سایت جامع طب سنتی ایران

گشنیز

اشتها آور، خواب آور، تسکین دهنده صفرا و تشنگی بوده، در رفع التهاب معده و استفراغ مفید است. آشامیدن آب آن با سرکه و سماق مانع صعود بخارات معده به مغز شده و از بیماریهای عصبی جلوگیری می کند. مصرف زیاد آن باعث فراموشی و اختلال ذهن و ضعف نیروی جنسی و کاهش خونریزی حیض می شود. تخم آن مفرح، تقویت کننده مغز وقلب و معده و قابض می باشد.

نعنا

نعنا در خواص قوی تر از پونه بوده، گرم کننده، مفرح، تقویت کننده قلب، رقیق کننده خون غلیظ و حل کننده مواد بلغمی و سوداوی می باشد. آشامیدن عصاره نعنا در نضج و دفع رطوبات ریه و مجاری تنفسی مفید و جوشانده آن همراه با پرسیاوشان برای تقویت معده، از بین بردن بادهای معده و آروغ، کولیت و دفع اقسام کرم شکم مفید است. خوردن آب آن با انار ترش برطرف کننده سکسکه، تهوع، استفراغ و اشتها آور می باشد.

ادامه دارد …….

(نوشته: دکتر غلامرضا کرد افشاری، دکتر حوریه محمدی کناری و دکتر سید سعید اسماعیلی) ( مزاج غذاها – مزاج و خواص انواع لبنیات – مزاج و خواص انواع سبزی ها – مزاج و خواص میوه ها – نوبت دهی دکتر خیراندیش – سایت جامع طب سنتی ایران )